Gekneed voor de toekomst: naar een gloednieuw Bakkerijmuseum in 2023

De plannen voor de vernieuwing van het Bakkerijmuseum worden al een tijdje gesmeed. Binnenkort is het eindelijk zover: de werken starten in het najaar van 2021. 

De site van het Bakkerijmuseum kent een lange geschiedenis. Ze wordt al vermeld in 1314 als ‘Gasthuuse van Zuutuut’, nu bekend als Zuidgasthuishoeve. Het was toen een religieuze liefdadigheidsinstelling die arme bejaarden en vreemdelingen onderdak bood. Tijdens de geuzentijd werd het Zuidgasthuis grotendeels vernield. In het eerste kwart van de 17^de eeuw werd er in de plaats een hoeve opgetrokken, die in de loop van de eeuwen verschillende verbouwingen onderging: de Zuidgasthuishoeve. In 1983 wordt de vzw ‘Internationaal Museum voor Brood-Banket-Suikerbakkerij en Ijsbereiding Walter Plaetinck’ opgericht, de voorloper van het Bakkerijmuseum. Op 25 juli 1985 wordt het Bakkerijmuseum officieel ingehuldigd op de site van de Zuidgasthuishoeve.

Foto uit de begindagen van het Bakkerijmuseum (1986)

Vandaag staat het Bakkerijmuseum voor een tweede grote vernieuwingsfase. Er komt een nieuw onthaal en een dubbele workshopruimte, de site wordt geheroriënteerd, de volledige museuminrichting en het museumverhaal worden aangepakt, en ook het domein krijgt een meer ecologische en belevingsvolle invulling. Daarnaast streeft het museum er naar om na de vernieuwing zo integraal toegankelijk mogelijk te zijn. Zo kunnen ook rolstoelgebruikers en gezinnen met kinderwagens ten volle genieten van het museum het bijhorende domein.

Een nieuwe ingang met onthaal- en workshoppaviljoen

Voor de bouw van het nieuwe onthaalgebouw en de bijkomende workshopruimte werd ZOOM architecten uit Gent onder de arm genomen. Zij werkten eerder onder andere aan de vernieuwing van KOERS. Museum van de Wielersport (Roeselare) en de Huysmanshoeve (Eeklo). Het nieuwe gebouw komt aan wat op dit moment de achterkant van het domein is. De ingang van het museum wordt dus verplaatst naar de carpoolparking aan de Iepersesteenweg. Het zal zo veiliger worden voor bezoekers om te parkeren en zich naar het museum te begeven.

Het nieuwe onthaal- en workshoppaviljoen wordt het kloppend hart en verhoogt de leesbaarheid van het museumdomein. Van hieruit krijg je als bezoeker een onmiddellijk overzicht op het domein met nieuwe zichtassen: naar de molen en de educatieve tuin, naar het museumdepot, het nieuwe binnenplein, naar het museum, naar het museumcafé en de speelzone...

Het gebouw is opgevat als een paviljoen, met een grote luifel in het midden. Aan de rechterkant komt het onthaal met museumshop en sanitair, aan de linkerkant komen twee nieuwe workshopruimtes, een voorraadruimte, onderhoudsruimte en technische ruimte. De workshopruimte wordt bovendien voorzien van een traditionele houtoven. De synergie tussen oud en nieuw is zo compleet.

Vooraanzicht van het nieuwe onthaalgebouw met workshopruimtes (ZOOM architecten)

 Een nieuw museumverhaal

Naast een nieuw gebouw, krijgt het museum ook inhoudelijk een nieuwe invulling. In 2018 organiseerde het Bakkerijmuseum een grote bezoekersbevraging. Hierbij werd bezoekers gevraagd welke thema’s er aan bod moeten komen in het nieuwe museum. Wat willen ze geleerd hebben na een bezoek? En welke soort activiteiten willen ze beleven in het museum? Meer dan 300 bezoekers hebben deze enquête ingevuld. Uit de resultaten bleek dat vooral de thema’s geschiedenis van brood en gebak, brood in andere culturen en de bakkersverhalen (bakkersronde, nachtwerk…) de interesse van bezoekers prikkelen. Daarnaast verwachten de meeste bezoekers dat ze iets actief kunnen doen in de nieuwe museumopstelling. Daarom zal beleving in het museum (dus niet enkel in de workshops) een rode draad zijn bij het uitwerken van de museumopstelling. Bij beleving behoren ook de vijf zintuigen die geprikkeld moeten worden: horen, zien, voelen, ruiken en proeven. De bezoekers worden via verschillende media (tekst, geluiden, geuren, beelden, ...) geprikkeld en ondergedompeld in het bakkersambacht. Diverse analoge en digitale applicaties, in combinatie met de authentieke collectiestukken brengen het verhaal en het erfgoed tot leven voor een gevarieerde multimediale beleving.

Zeven thema’s vormen de rode draad doorheen het museum. Ze belichten verschillende facetten van het bakkersambacht. De thema’s die nu reeds aanwezig zijn, zoals chocolade- en ijsbereiding, suikerbakkerij, broodbakkerij en banketbakkerij, blijven behouden, maar krijgen een nieuwe invulling en opstelling. Daarnaast komen ook nieuwe thema’s aan bod, zodat het museum meer wordt dan een technische voorstelling van het ambacht. Zo zal er aandacht zijn voor de mens achter het ambacht, de politieke dimensie van brood en de broodprijzen, de ingrediënten van brood- en bakkerijproducten, brood en gebak in ons dagelijks leven en in verschillende culturen (bij feesten, levensgebeurtenissen), … Bij deze nieuwe thema’s worden ook nooit eerder vertoonde pareltjes uit de rijke collectie van het Bakkerijmuseum getoond.

Ontwerpbureau Exponanza uit Gent tekent de plannen voor de nieuwe museuminrichting uit. Ze ontwierpen eerder al de scenografie voor KOERS (Roeselare), de tijdelijke expo Feniks voor het In Flanders Fields Museum (Ieper), het vernieuwde Industriemuseum (Gent), en het Huis van Alijn (Gent).

Voorontwerp nieuwe scenografie, thema ‘voorraadkamer’ (Exponanza)

De nieuwe museuminrichting krijgt zijn plaats in de voormalige schuur op het domein. Op dit moment zit de collectie nog verdeeld over twee gebouwen. Na de vernieuwing zal alles gecentraliseerd worden in één gebouw. Het andere gebouw, het voormalige woonhuis, wordt in de toekomst gebruikt als administratie en ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen. Daarnaast wordt het nieuwe kenniscentrum erin ondergebracht. Dit kenniscentrum zal de unieke bibliotheekcollectie van het museum herbergen. Bezoekers kunnen er in de toekomst informatie opzoeken, oude receptenboeken raadplegen en informatie opzoeken rond de geschiedenis van brood, gebak en het bakkersambacht.

Het huidige depotgebouw wordt voorzien van een doorgang met kijkdepot. Zo krijgt de bezoeker een blik achter de schermen, en kan het een deel van de collectie zien die normaal niet tentoongesteld staat. Wat veel mensen niet weten, is dat er op dit moment slechts 10% van de 24.000 collectiestukken te zien is in het museum. De overige objecten bevinden zich in het gesloten museumdepot. Dankzij de vernieuwing krijgt de bezoeker hier voortaan ook een deeltje van te zien.

Voorontwerp kijkdepot met doorgang naar de museumschuur (Exponanza)

De museumtuin: naar een groene, ecologische belevingszone en ontmoetingsplaats

Ten slotte krijgt het 2 hectare grote domein rond het museum een nieuwe invulling. Samen met Regionaal Landschap Westhoek zal de museumtuin getransformeerd worden tot een belevingsvolle ontmoetingsplaats, met aandacht voor natuur, ecologie en korte keten. Er wordt onder andere een samen- en pluktuin gerealiseerd, een graanakker, een speelzone met speelnatuur voor kinderen, een poel, … Daarnaast komt er een amfitheater waarin buitenklassen kunnen doorgaan.

Bij de keuze voor de aanplant van bomen en struiken, wordt vooral gekeken naar streekeigen gewassen en planten of bomen die een functie hebben in de brood- en banketbakkerij. Het museum wil voluit inzetten op korte keten en het bewustzijn hierrond vergroten bij de bezoekers. De tuin krijgt dus ook een educatieve functie, waarbij bezoekers meer te weten komen over verschillende graan- en fruitsoorten, groenten, planten, veldbloemen, … De museumtuin wordt zo niet enkel een nieuwe, groene plek in Veurne, maar ook een verlengstuk van het museum, waar er heel wat te ontdekken en beleven valt.

Ontwerp omgevingsaanleg (Regionaal Landschap Westhoek)

Aan de heraanleg van het museumdomein is bovendien een sociaal luik gekoppeld. Het is de visie om de tuin in te richten volgens het principe van co-creatie. Dit wil zeggen dat buurtbewoners, sociale organisaties, verenigingen uit de regio, … mee invulling kunnen geven aan het domein. Het domein moet zo een echte ontmoetingsplek worden, waar iedereen zich welkom voelt.

Werken in twee fases

De eerste fase van de werken aan het nieuwe Bakkerijmuseum begint dit najaar. Dat zal duidelijk zichtbaar zijn voor de toevallige passanten: de bouwwerken voor het gloednieuwe onthaal- en workshoppaviljoen vangen dan aan. Het museum blijft tijdens de eerste fase van de werken gewoon open en volledig toegankelijk voor bezoekers, aangezien de werken aan de achterzijde van het domein geen invloed hebben op de dagelijkse werking. In een tweede fase wordt het museum heringericht. Het museum zal dan tijdelijk, voor een korte periode, sluiten. De streefdatum voor de heropening van het volledig vernieuwde Bakkerijmuseum is juli 2023.

 Kneed mee aan het nieuwe Bakkerijmuseum

Een nieuw Bakkerijmuseum kost handen vol geld. Een groot deel van de vernieuwing wordt gesubsidieerd. Het Bakkerijmuseum kan onder andere rekenen op subsidies vanuit de provincie West-Vlaanderen (Toeristische Impulsen), specifiek voor alle toegankelijkheidsmaatregelen vanuit het FoCi-Fonds (Vlaamse overheid) en vanuit het stadsbestuur Veurne. Maar dit dekt lang niet alle kosten. Maandelijks organiseert het museum op de eerste vrijdag daarom ‘Brood op de plank’. Tijdens deze vrijdagen wordt de houtoven warm gestookt en wordt een assortiment brood en ovenkoeken op ambachtelijke wijze gebakken. De bakker gebruikt daarbij ZUVER bloem en meel, gemaakt van lokaal geteelde tarwe. Op en top korte keten dus! De opbrengst van de verkoop gaat naar de bouw van een houtoven, in het nieuwe onthaal-en workshoppaviljoen. Wie mee wil kneden aan het nieuwe Bakkerijmuseum, kan dus zeker langskomen één van deze vrijdagen.

Brood op de plank, telkens de eerste vrijdag van de maand

Wie ideeën heeft voor de museumtuin of het voelt kriebelen om hier aan mee te werken, mag zich ook steeds melden of de enquête invullen, die op de website van het museum is terug te vinden. 

Met steun van: